Promieniowanie ultrafioletowe nazywane również promieniowanie nadfioletowe bądź promieniowanie UV stanowi małą część promieniowania słonecznego, które dociera do naszej planety - Ziemi. Odgrywa ono istotną rolę w wielu ważnych procesach zachodzących w biosferze oraz posiada znaczny wpływ pozytywny i negatywny na zdrowie człowieka, w tym również na skórę. Co to jest promieniowanie UV (ultrafioletowe) oraz jak oddziałuje na skórę człowieka? Jak prawidłowo chronić skórę przed promieniowaniem UV i czy kosmetyki przeciwsłoneczne wystarczająco o nią dbają?

Co to jest promieniowanie UV (ultrafioletowe)?

Promieniowanie UV (inaczej promieniowanie ultrafioletowe, promieniowanie nadfioletowe czy nadfiolet oraz ultrafiolet) to promieniowanie elektromagnetyczne, które niegdyś nazywane było promieniowaniem nadfiołkowym lub pozafiołkowym. Promieniowanie ultrafioletowe emituje fale, których długość mieści się w przedziale od 10 do 400 nm (nanometrów), które nie jest widzialne przez człowieka - są to fale o wiele krótsze aniżeli te widzialne ludzkim okiem, jak i dłuższe niż rentgenowskie promieniowanie. Odkryte zostało w roku 1801 przez dwóch uczonych – brytyjskiego chemika W. H. Wollastona oraz niemieckiego fizyka J. W. Rittera. Promieniowanie ultrafioletowe (UV) najczęściej kojarzy się z latem i piękną opalenizną na skórze. Niestety, poza licznymi korzyściami, powoduje równie sporo negatywnych zagrożeń dla zdrowia ludzkiego.

Jak działa promieniowanie ultrafioletowe?

Promieniowanie ultrafioletowe jest odbierane przez człowieka poprzez dwa układy – narząd wzroku oraz skórę. Głębokość jego penetracji zależy od kilku czynników np. pigmentacji skórnej, struktury i grubości powłok skórnych, unaczynienia czy również długości fal promieniowania UV. Istotne jest, że głębokość przenikania zwiększa się wraz z długością fal, ponadto im krótsza długość fal, tym większa intensywność promieniowania. Promieniowanie UV – A w około 1% przenika do tkanki podskórnej, natomiast w około 50% dociera do naskórka, działając również na skórę właściwą. Promieniowanie ultrafioletowe typu B w znacznym stopniu jest pochłaniane przez tkankę podskórną, a w małym przez skórę właściwą. Z kolei promieniowanie UV - C posiada najkrótszą długość fali - charakteryzującą się największym natężeniem i energią, która powinna zostać całkowicie pochłonięta przez warstwę ozonową atmosfery i nie dotrzeć do powierzchni naszej planety. Prawidłowe pochłanianie promieniowania ultrafioletowego typu C jest utrudnione przez dziurę ozonową. Warto pamiętać, iż promieniowanie ultrafioletowe (UV) posiada zmienne natężenie, zależne od kilku ważnych czynników: pora dnia, pora roku, wysokość nad poziomem morza, położenie geograficzne czy warunki pogodowe. Pomimo powyższych decydentów, dociera ono do człowieka w mniejszym lub większym stopniu przez cały rok, dlatego też należy stosować krem przeciwsłoneczny przez cały rok.

Rodzaje promieniowania ultrafioletowego

Promieniowanie ultrafioletowe jest jedną ważną składową promieniowania słonecznego. W zależności od długości fali, rozróżnia się cztery rodzaje promieniowania UV, natomiast biorąc pod uwagę skutki działania stosuje się następujący podział:

• Promieniowanie ultrafioletowe UVA (Długość fali promieniowania UVA mieści się w przedziale od 315 do 380 nm. Promieniowanie słoneczne tego typu nie ulega osłabieniu penetrując warstwę ozonową, oznacza to, iż dociera w dużej ilości do powierzchni Ziemi (stopień przenikania wynosi aż 90 – 95%). Promieniowanie ultrafioletowe (UVA) charakteryzuje stałe natężenie, jego intensywność i moc działania nie są zależne od pory dnia czy pory roku. Ponadto, promieniowanie UV z łatwością przenika przez różne przeszkody, które spotyka na swojej drodze np. chmury, szyby samochodowe, szyby okienne. Badania pokazują, iż promieniowanie ultrafioletowe UVA przenika głęboko w głąb skóry, penetruje naskórek, docierając nawet do skóry właściwej i na nią wpływając. Może spowodować nieodwracalne uszkodzenia w strukturach oraz funkcji tkanki łącznej, co ma wpływ na fotostarzenie się skóry (przyśpieszenie procesu starzenia się skóry).)
• Promieniowanie ultrafioletowe UVB (Promieniowanie UVB posiada długość fali w granicy od około 280 do 315 nm. W około 90% są pochłaniane przez naskórek, gdzie można zaobserwować ich działanie – absorbowane są przez ważne struktury, takie jak DNA, kwas prokainowy czy melaninę. Promieniowanie ultrafioletowe typu UVB charakteryzuje się znacznymi właściwościami rumieniotwórczymi, jak i w sytuacji jego nadmiaru powstaniem oparzeń słonecznych na skórze. Badania pokazują, iż opisywane promieniowanie elekromagnetyczne może prowadzić do nowotworów skóry czy stanów przedrakowych. Promieniowanie UVB wpływa również na pobudzenie melanogenezy, co może z kolei prowadzić do hiperpigmentacji skóry (nieestetyczne plamy posłoneczne). Pozytywnym skutkiem ich działania jest pobudzenie syntezy witaminy D3 w organizmie człowieka.)
• Promieniowanie ultrafioletowe UVC (Długość fali tego promieniowania UV jest najkrótsza w porównaniu z pozostałymi i wynosi około 100-280 nm. Posiada ona jednak największą moc. Specjaliści podkreślają jednak, iż nie dociera ona do powierzchni Ziemi, gdyż jest pochłaniania (a raczej powinna!) przez warstwę ozonową – absorbowanie jej całkowicie jest utrudnione przez zjawisko dziury ozonowej. Promieniowanie ultrafioletowe UVC charakteryzuje się bardzo silnym działaniem promieniotwórczym, które jest w stanie uszkodzić rogówkę oka człowieka.)

Podział promieniowania UV ze względu na długość fal stosowany jest najczęściej w spektroskopii. W ramach tego podziału wyróżnia się cztery rodzaje promieniowania ultrafioletowego: skrajny (długość fali od 10 do 121), daleki (długość fali od 122 do 200), pośredni (długość fali od 200 do 300) oraz bliski (długość fali od 300 do 400). Warto wspomnieć, iż podział promieniowania ultrafioletowego (UV) na konkretne podzakresy ma wyłącznie charakter umowny.

Jak promieniowanie ultrafioletowe (UV) wpływa na skórę i zdrowie człowieka?

Promieniowanie UV (ultrafioletowe) posiada pozytywne oraz negatywne skutki dla skóry i zdrowia człowieka. Do pozytywnych następstw zaliczyć można syntezę witaminy D3 – przeciwdziałającą krzywicy, piękną opaleniznę, obniżenie poziomu „złego” cholesterolu we krwi, przyśpieszenie metabolizmu czy działanie antydepresyjne poprzez wzrost poziomu wydzielania endorfin w organizmie, spokojny sen, lepszy nastrój. Niestety, promieniowanie ultrafioletowe (UV) może również wyrządzić wiele złego dla zdrowia człowieka. Promieniowanie ultrafioletowe UVA znacząco przyśpiesza proces starzenia się skóry i powstawanie zmarszczek - odpowiada za fotostarzenie skóry, co jest wynikiem uszkodzenia włókien kolagenowych i elastynowych, naczyń krwionośnych oraz struktury i funkcji tkanki łącznej. Ponadto, powoduje uwalnianie wolnych rodników, wpływa na hiperpigmentację skóry, wywołuje stres oksydacyjny, powoduje zaburzenia w barierze ochronnej skóry czy nawet prowadzi do zmian w obrębie DNA skóry. Promieniowanie UV typu A widoczne jest na skórze w postaci plam posłonecznych, głębokich zmarszczek a nawet bruzd. Badania pokazują, iż może skutkować poważnymi chorobami np. różnorodnymi odczynami fototoksycznymi, nowotworami skóry (np. czerniak) czy stanami przedrakowymi. Z kolei, promieniowanie ultrafioletowe UVB może skutkować pojawieniem się różnorodnych rumieni skórnych, alergicznych odczynów, jak i nowotworów złośliwych skóry. Dodatkowo, promieniowanie UV typu B oraz C może doprowadzić do uszkodzeń w łańcuchach DNA, co może skutkować mutacjami. Specjaliści podkreślają, iż promieniowanie UV (ultrafioletowe) wpływa również na spadek odporności immunologicznej człowieka, nadmierne rogowacenie skóry, jak i zwiększoną ilość przypadków zapalenia spojówek i zaćmi.

Jak chronić skórę przed promieniowaniem UV (ultrafioletowym)?

Jak chronić skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV (ultrafioletowego)? Na to pytanie próbuje odpowiedzieć sobie każdy świadomy człowiek. Odpowiedz jest bardzo prosta – należy codziennie stosować kremy do twarzy z filtrem przeciwsłonecznym. Warto również zwrócić uwagę na fakt, iż najskuteczniejszym sposobem ochrony przed niezdrowym działaniem promieniowania ultrafioletowego jest stosowanie kosmetyków z odpowiednio wysoką ochroną przeciwsłoneczną tj. z filtrem SPF (lub faktorem SPF). Wybierając odpowiedni produkt ochronny przed słońcem, warto zwrócić uwagę czy posiada on szerokie spektrum działania i holistycznie wpływa na stan skóry. Dermatolodzy oraz kosmetolodzy są zdania, że najlepszą ochronę skóry dają tylko i wyłącznie kremy SPF 50. Prawidłowa ochrona skóry to podstawa codziennej pielęgnacji, która chroni przed negatywnymi skutkami promieniowania UV. Mitem jest, że stosowanie kremu z filtrem UV uniemożliwia uzyskanie pięknej opalenizny, wręcz przeciwnie, dzięki niemu opalenizna pozostanie na dłużej dając efekt naturalnego koloru. Każda osoba, zwłaszcza dzieci, powinny stosować codziennie specjalistyczny krem przeciwsłoneczny – niezależnie od typu karnacji. Istotna jest także właściwą ilość użytego kosmetyku, jak i powtarzanie aplikacji kilkakrotnie w ciągu dnia. Warto również wspomnieć, iż wyróżnia się dwa typy produktów, które chronią przed promieniowaniem ultrafioletowym (UV): produkty z chemicznym filtrem UV oraz produkty z fizycznym filtrem UV.

Zobacz kosmetyki ochronne przed szkodliwym promieniowaniem UV